Sylwek Szweda

Jerzy Bronisław Braun (pseud. Bronisław Rogowski) - urodził się 1 września 1901 r. w Dąbrowie Tarnowskiej jako syn Karola notariusza i Heleny z Millerów. Szkołę 4-klasową ukończył w Dąbrowie Tarnowskiej, później przez rok uczęszczał do V Gimnazjum w Krakowie. Przed wybuchem I wojny światowej Braunowie przenieśli się do Tarnowa i Jerzy został uczniem II Gimnazjum im. Hetmana Jana Tarnowskiego, w którym w 1919 r. złożył egzamin dojrzałości. W czasach gimnazjalnych zainteresował się ideą harcerstwa, należał do III Drużyny Harcerzy im. Michała Wołodyjowskiego, w latach 1917-1918 był jej drużynowym, a w 1919 r. Komendantem Miejscowym Harcerzy w Tarnowie. Rozpoczął wówczas wydawanie miesięcznika harcerskiego „Czuwaj - Organu Harcerskiej Komendy Dzielnicowej w Tarnowie”. Było to drugie harcerskie pismo, po lwowskim „Skaucie”, wydawane na terenie byłej Galicji. W historycznych dniach listopada 1918 r. J. Braun napisał tekst i skomponował muzykę bardzo popularnej do dziś pieśni harcerskiej pt. „Płonie ognisko i szumią knieje”, którą opublikował w pierwszym numerze „Czuwaj” z 1920 r. W 1919 r. rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, które przerwał w 1920 r., by wraz
z przyjacielem, młodym poetą Romanem Eminowiczem, wziąć udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Przyznano mu wtedy Krzyż Walecznych, którego z powodu śmierci przyjaciela nie odebrał. Po powrocie na studia do Krakowa oddał się twórczości poetyckiej. Działał
w kołach poetyckich „Sympozjon”, „Helion”, „Litart”. Wydawał tomiki poezji, w 1922 r. ukazał się w Wilnie zbiorek 11 pieśni harcerskich pt. „Nasze harce” (większość z muzyką poety). W 1924 r. Jerzy Braun poślubił studentkę chemii UJ Annę Wahal. W latach 1926-1928 redagował w Krakowie założoną przez siebie „Gazetę Literacką”, która skupiała młodych pisarzy o różnych światopoglądach, m. in. Leona Kruczkowskiego, Tadeusza Kudlińskiego, Adama Polwekę. Poza poezją i muzyką Braun pisał także powieści (”Biały czy żółty”, „Wieża Babel”, „Hotel na plaży” i in.) oraz sztuki teatralne, np. „Europa”, którą w warszawskim teatrze „Ateneum” wystawił Stefan Jaracz. Oczarowany nową dziedziną sztuki - filmem - Braun napisał scenariusz do „Huraganu”, filmu opartego na wydarzeniach Powstania Styczniowego (reż. Józef Lejtes), który zdobył uznanie milionowej publiczności, ale spowodował katastrofę materialną ojca J. Brauna, finansującego to przedsięwzięcie. Braun był autorem jeszcze kilku scenariuszy filmowych, m. in. „Halki”, w której partię Jontka śpiewał Władysław Kiepura, brat Jana. W 1929 r. Jerzy Braun wraz z żoną przeprowadził się do Warszawy. Tutaj zetknął się z mesjanizmem polskiego XIX-wiecznego filozofa Józefa Marii Hoene-Wrońskiego, a następnie z Instytutem Mesjanistycznym. Wynikiem zafascynowania J. Brauna tą filozofią były studia filozoficzne na KUL-u, które ukończył w 1948 r. Zasadniczą działalnością Brauna była publicystyka. W kwietniu 1932 r. rozpoczął w Warszawie wydawanie dwutygodnika „Zet”, na łamach którego propagował idee J. M. Hoene-Wrońskiego, przypisujące misję zbawczą świata nie Polsce, a odnowionemu chrześcijaństwu i kościołowi. Wybuch wojny przerwał działalność publicystyczną Brauna, wziął on udział
w obronie stolicy, a poszukiwany przez Gestapo udał się do rodziny żony w Krośnie. Tam wstąpił do tworzącej się organizacji podziemnej „Nowa Polska”, której został przywódcą. Do Warszawy powrócili Braunowie wiosną 1940 r., gdzie Jerzy został wybrany na prezesa katolickiej organizacji konspiracyjnej „Unia”, powstałej z połączenia mniejszych ugrupowań, w tym „Nowej Polski”. Członkiem „Unii” był także Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II. „Unia” prowadziła wszechstronną działalność: posiadała własną fabryczkę granatów, wydawała w stolicy dwa pisma (”Kultura Jutra” i „Naród”) oraz sześć w Krakowie, w jej gestii znajdował się krakowski „Teatr Rapsodyczny”. W 1942 r. „Unia” przekazała do dyspozycji AK własne oddziały wojskowe w Krakowie. W marcu „Unia” połączyła się ze „Stronnictwem Pracy”, a J. Braun został członkiem zarządu głównego, wiceprzewodniczącym Rady Programowej oraz członkiem Rady Jedności Narodowej. Brał czynny udział w Powstaniu Warszawskim, boleśnie przeżywając wraz z żoną klęskę oddziałów „unijnych”. Po słynnym „procesie 16-tu” przez krótki, ale pełen dramatyzmu okres, pełnił obowiązki ostatniego Delegata Rządu RP na Kraj, którego agendy uległy likwidacji z dn. 1 lipca 1945 r. W listopadzie 1945 r. Jerzy i Anna Braunowie zostali aresztowani w Cieszynie podczas nielegalnego przekraczania granicy. Po interwencji kolegów - pisarzy i publicystów zwolnieni wiosną 1946 r. powrócili do Warszawy, gdzie do 1948 r. J. Braun redagował ”Tygodnik Warszawski”. Z inicjatywy Brauna powstał także wychodzący do dziś „Tygodnik powszechny”. We wrześniu 1948 r. J. Braun został ponownie aresztowany za działalność konspiracyjną w latach wojny. Skazany na dożywocie przebywał w więzieniach na Mokotowie w Warszawie oraz we Wronkach, gdzie próbował kontynuować twórczość literacką. Stworzył dwa poematy: „Moja Matka” (na wiadomość o śmierci matki) i „Prometej Adam” (z okazji setnej rocznicy śmierci A. Mickiewicza). Na mocy amnestii w 1956 r. karę dożywotniego więzienia zmieniono i zawieszono jej wykonanie z powodu złego stanu zdrowia (utrata oka). W 1958 r. Jerzy Braun został zrehabilitowany, otrzymał odszkodowanie za lata więzienia, mieszkanie z puli premiera, a potem na wniosek Związku Literatów - rentę zasłużonych. Pomimo kłopotów ze zdrowiem Braun powrócił do pracy społecznej, literackiej i publicystycznej. Drukował szereg rozpraw w „Znaku”, „Więzi”, „Zeszytach Naukowych KUL”. Wraz z Jerzym Zawieyskim działał w warszawskim KIK-u. Zaangażował się mocno w prace przedsoborowe laikatu polskiego i ruchu ekumenicznego. Współpracował z prymasem Stefanem Kard. Wyszyńskim i członkami Episkopatu. Ostatnie dziesięć lat życia (1965-1975) spędził w Rzymie, gdzie m. in. uczestniczył w IV Sesji Soboru Watykańskiego II, współpracował z Radiem Watykańskim oraz z „Osservatore Romano”. Odbywał liczne podróże z odczytami po Europie, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Zmarł nagle 17 października 1975 r. w Rzymie, w czasie trwania Kongresu Filozoficznego poświęconego Mądrości Krzyża, na parę godzin przed wygłoszeniem referatu. Nad mogiłą na rzymskim cmentarzu zaśpiewano niezwykłą w tej scenerii pieśń - „Płonie ognisko i szumią knieje…”. Staraniem rodziny ciało Jerzego Brauna sprowadzono do kraju i pochowano na warszawskich Powązkach w Alei Zasłużonych.