Góralu czy ci nie żal
„Za Chlebem”
Wiersz z 1865 roku autorstwa Michała Bałuckiego zamieszczony
po raz pierwszy w „Tygodniku Ilustrowanym” (1866): „Za Chlebem”.
W 1874 "Dla chleba" spopularyzowana została jako pieśń "Góralu, czy ci nie żal"
z muzyką Władysława Żeleńskiego.
C d G C
Góralu, czy ci nie żal, odchodzić od stron ojczystych,
a d G C
Świerkowych lasów i hal i tych potoków srebrzystych?
e F
Góralu, czy ci nie żal?
G C
Góralu, wracaj do hal!
Góral na góry spoziera i łzy rękawem ociera.
„I góry porzucić trzeba… Dla chleba, panie dla chleba!”
Góralu, wróć się do hal! w chatach zostali ojcowie.
Gdy pójdziesz od nich hen w dal, cóż z nimi będzie? ach, kto wie?
A góral jak dziecko płacze, może ich już nie zobaczę?
I ojców porzucić trzeba, dla chleba, Panie, dla chleba.
Góralu, nie odchodź, nie, na wzgórku u Męki Boskiej,
Tam matka twa płacze cię, uschnie z tęsknoty i troski.
On głowę zwiesił i wzdycha: „Oj, dolaż moja”, rzekł z cicha.
I matkę porzucić trzeba, dla chleba, Panie, dla chleba.
I poszedł, z grabiami, z kosą, w guńce starganej szedł boso.
I poszedł z gór swoich w dal. Góralu, żal mi cię żal.
Góralu czy ci nie żal... z Pienin (G-dur)
"Góralu, czy ci nie żal" w wykonaniu orawskiego zespołu FĽAJŠOVANČEK (G-dur)
GÓRALU CZY CI NIE ŻAL.wmv (D-dur)
KOLLÁROVCI- GÓRALU CZY CI NIE ŻAL (Oficiálny videoklip) 9/2013- Goraľu, cy či ne žaľ (G-dur)
Góralu, czy ci nie żal (G-dur)
GÓRALU, CZY CI NIE ŻAL - ŚPIEWA PAPIEŻ JAN PAWEŁ II
GÓRALU CZY CI NIE ŻAL Krzysztof Krawczyk (D-dur)
Ta zaskakująca informacja u wielu zapewne wywołała spore zdziwienie. Tymczasem w obecności władz Podhala, gości festiwalu oraz widzów zostało ogłoszone wszem i wobec, że ta na wskroś ceperska pieśń zostaje adoptowana i przyjęta do rodziny ważnych pieśni Podhalan. Od tej pory Krakowiacy i Górale wspólnie wynoszą ten utwór do poziomu i funkcji polskich pieśni hymnicznych takich jak "Rota", "Polonez Kościuszki", "Marsz Sokołów", "Warszawianka", czy też "Morze nasze morze".
Po tym oficjalnym komunikacie zebrani zaśpiewali tradycyjną wersję pieśni wraz ze zwrotką „papieską”, która została dopisana do oryginalnego tekstu w kilka dni po śmierci Jana Pawła II w 2005 roku.
Po tym oficjalnym komunikacie zebrani zaśpiewali tradycyjną wersję pieśni wraz ze zwrotką „papieską”, która została dopisana do oryginalnego tekstu w kilka dni po śmierci Jana Pawła II w 2005 roku.
Bałucki pochodził z rodziny mieszczańskiej (jego ojciec był krawcem, matka, neofitka z Kochmanów, prowadziła kawiarnię). Uczęszczał do krakowskiego gimnazjum Św. Anny, następnie na wydział matematyczno-fizyczny (od 1857), a potem historyczno-literackiUniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1857-1864 brał udział w spotkaniach artystów zbierających się w pracowni rzeźbiarskiej Parysa Filippiego w Krakowie (m.in. z Józefem Szujskim i J.K. Turskim). Współredagował też tygodnik społeczno-kulturalny "Niewiasta" (1861-1862). Następnie pracował przez pewien czas w Częstochowie jako nauczyciel.
Bałucki nie walczył w powstaniu styczniowym, jednak aktywnie uczestniczył w organizacjach spiskowych w Galicji, wspierając stronnictwo czerwonych. Spędził za tę działalność rok w więzieniu (aresztowany pod koniec 1863). W latach 1865-1866 mieszkał w Warszawie, po czym przeniósł się do Krakowa. Wraz z Alfredem Szczepańskim współredagował w latach 1867-1868 tygodnik dla kobiet "Kalina". Od roku 1869 do 1873 pisał do dziennika "Kraj" cotygodniowe felietony pt. Tygodnik krakowski. W roku 1871 otrzymał nagrodę w krakowskim konkursie dramatycznym za sztukęPracowici próżniacy, zaś w 1892 - w konkursie "Kuriera Warszawskiego" za komedię Flirt.
Pod koniec życia wiódł spór z ruchem młodopolskim - w krytyce Bałuckiego szczególnie napastliwy był Lucjan Rydel. Bałucki rozgoryczony niepowodzeniami ostatnich swoich sztuk, przygnębiony zdiagnozowaną nerwicą popełnił samobójstwo, strzelając z rewolweru w skroń. Dramat miał miejsce w październikowy wieczór na krakowskich Błoniach (przed wejściem do Parku Jordana). Bałucki pochowany został na Cmentarzu Rakowickim bez religijnej oprawy.
Bałucki zaliczał się do grupy tzw. przedburzowców - pisarzy debiutujących przed powstaniem styczniowym, na przełomie późnego romantyzmu i pozytywizmu .
Większość opracowań podaje, że jego debiutem literackim były wydane 1861 roku poematy na motywach ludowych. Wg innego źródła debiutował w 1860 roku na łamach Gwiazdki Cieszyńskiejwierszami Do ojca (nr 16/1860) i Niedzielna pieśń pastuchy (nr 26/1860). Na łamach tego czasopisma opublikował także dłuższy utwór poetycki Góral (nr 42/1860) oraz wierszowany obrazek Dziewczyna spod lasu (nr od 22 do 25/1860)[1]. Jako debiut jest też podawana publikacja w "Dzienniku Literackim" z 1859.
Pierwsze powieści Bałuckiego były inspirowane wypadkami powstańczymi: Przebudzeni (1864) oraz Młodzi i starzy (1866).
W latach 70. XIX w. Bałucki stał się w Galicji jednym z głównych propagatorów pozytywizmu, tworząc powieści tendencyjne. Bohaterowie pozytywni i negatywni (głównie mieszczaństwo) tych utworów byli przedstawieni schematycznie, ich wypowiedzi przekazywały program społeczny oraz ideowy autora. Powieść Z obozu do obozu (1874) opisywała klęskę uczciwego działacza uwikłanego w sieć intryg w środowisku krakowskim. W powieści Błyszczące nędze (1870) przedstawił krytyczny obraz środowiska arystokratyczno-ziemiańskiego. Bohaterami pozytywnymi powieści byli przedstawiciele inteligencji (np. adwokat w Błyszczących nędzach) lub rzemieślnicy (Byle wyżej, 1875). Powieść Żydówka (1870) potępiała antysemityzm.
W późniejszej twórczości Bałuckiego punkt ciężkości przesunął się z promowania programu pozytywistycznego w stronę krytyki rzeczywistości - świat przedstawiony został jako pełen zbrodni, kapitalistycznego wyzysku, socjalistycznych demagogów (250 000 1883, W żydowskich rękach 1885, Przeklęte pieniądze 1899). W ostatnich utworach przeciwstawiał się dekadentyzmowi (Pamiętnik Munia 1900).
Inny nurt twórczości Bałuckiego to satyra polityczno-obyczajowa. Dwie wizyty jego ekscelencji (1883) pokazywały przemianę dawnych patriotów w rojalistów. W groteskowy sposób Bałucki przedstawiał drobne mieszczaństwo Galicji z jego kompleksem niższości wobec szlachty, snobizmem, życiem ponad stan (Pan burmistrz z Pipidówki 1887). Przeciwstawiał im rzetelność i pracowitość warstw niższych - rzemieślników, służących, straganiarek - portretując je z sympatią i humorem (Typy i obrazki krakowskie 1881, Nowele i obrazki 1885).
Władysław Żeleński (ur. 6 lipca 1837 w Grodkowicach pod Krakowem, zm. 21 stycznia 1921 w Krakowie) – polski kompozytor, pianista, organista, pedagog, organizator życia muzycznego. Mąż Wandy Żeleńskiej z domu Grabowskiej, ojciec trzech synów: inżyniera Stanisława Żeleńskiego, tłumacza, satyryka, pisarza i lekarza z zawodu, Tadeusza Boy-Żeleńskiego, oraz urzędnika bankowego Edwarda Żeleńskiego.
Władysław Żeleński już we wczesnym dzieciństwie przejawiał szczególne uzdolnienia muzyczne. Naukę gry na fortepianie rozpoczął w Krakowie pod kierunkiem Kazimierza Wojciechowskiego, a następnie Jana Germasza. W zakresie kompozycji kształcił się u Franciszka Mireckiego. W wieku 20 lat Żeleński miał już w swoim dorobku kompozytorskim dwa kwartety smyczkowe, tria oraz uwerturę, której prawykonaniem osobiście zadyrygował na koncercie w dniu 29 lipca 1857 roku.
Dalsze studia muzyczne odbywał od 1859 r. w Pradze, gdzie kształcił się w zakresie gry fortepianowej u Aleksandra Dreyschocka oraz w zakresie gry na organach i nauki kontrapunktu u Józefa Krejčiego. W 1862 r. uzyskał w Pradze tytuł doktora filozofii. W latach 1866-1870 doskonalił rzemiosło kompozytorskie w Paryżupod kierunkiem Napoleona Henryka Rebera w Konserwatorium Paryskim, a później prywatnie u Bertolda Damckego.
W 1870 r. Władysław Żeleński powrócił do kraju. Początkowo działał w Krakowie, gdzie 30 stycznia 1871 r. odbył się jego koncert kompozytorski. Następnie przeniósł się do Warszawy, gdzie po śmierci Stanisława Moniuszki objął klasę harmonii i kontrapunktu w Konserwatorium Warszawskim. W 1878 r. został dyrektorem artystycznym Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. W 1881 roku powrócił na stałe do Krakowa. Z jego inicjatywy zostało powołaneKonserwatorium Krakowskie, w którym aż do śmierci w 1921 r. pełnił funkcję dyrektora. W konserwatorium prowadził także klasę organów i przedmioty teoretyczne. Jednym z jego uczniów był pianista i kompozytor Zygmunt Stojowski.
Twórczość Władysława Żeleńskiego obejmuje 5 kwartetów smyczkowych, sekstet, 2 tria, kwartet fortepianowy, utwory na skrzypce i fortepian, utwory fortepianowe (w tym 2 sonaty i liczne miniatury), utwory organowe, Koncert fortepianowy Es-dur, utwory orkiestrowe: m.in. 2 uwertury (W Tatrach, Echa leśne), 2 symfonie, a także liczne pieśni i 4 opery: Konrad Wallenrod, Goplana, Janek, Stara Baśń. Skomponował też wiele pieśni do słów zaprzyjaźnionej z rodziną Żeleńskich Narcyzy Żmichowskiej „Gabryelli”.
