Sylwek Szweda

Należy do Stowarzyszenia Artystów Polskich. Odznaczony odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczpospolitej Polskiej.

Do Światowego Związku Artystów Malujących Ustami i Nogami należy od 1992 roku.

Z Wydawnictwem „Amun” współpracuje od początku jego działalności - od roku 1993.

Ireneusz Betlewicz

Autor: Jan Dąbkowski

 

Poszukiwania
Ireneusz poznawał różne materie i techniki sztuki. Chciał znaleźć odpowiadające mu i wyrażające stan ducha. Także te, które umożliwią tworzenie. Próbował tkania gobelinów, rzeźbienia, projektowania wystroju wnętrz, akwareli. Teraz głównie rysuje piórkiem. Trzymając obsadkę w ustach, stawia tysiące punktów tworzących ludzi, zwierzęta lub drzewa. Gdy projekt jest w głowie, idzie szybko. Zwykle wizja powstaje dopiero z pojawiających się kropek. Narysowane przedmioty zazwyczaj mają kontakt z podłożem, czasem mocny jak korzenie dorodnego drzewa, czasem – wyrażony cieniutką linią. Często dążą do góry.

(...) szczytu sięgając
światłem biczowany
fruwam między upadkami
(fruwam między upadkami, 2005)

Niekiedy jego postacie, raz baśniowe i łagodne, innym razem jak z mrocznych opowieści, dźwigają miasta na nieproporcjonalnie dużej głowie czy pancerzu. Raz głowa oderwana od ciała i trzymana w rękach z przerażeniem patrzy z góry na ciało. Innym razem – w górę. – Na Opatrzność – wyjaśnia autor. Na część rysunków nakłada kolory. Woli niejasne obrazy, z których zaledwie wyłania się zamysł – nie ograniczają odbioru. Nie rezygnuje z wyraźnych. Za ich pośrednictwem chce dotrzeć do mniej dociekliwych odbiorców.
– W rysunku już znalazłem formę – podkreśla. W malarstwie olejnym jeszcze szuka techniki. Nie lubi malować realistycznie. Boi się kiczu, nieporadności i naiwności w tworzeniu. Wraca więc do już namalowanych prac. Jest wstrzemięźliwy w ich sprzedawaniu. – Twórczość to moja spowiedź, niechętnie ją oddaję.

Potrzeba twórczości
Wychował się z czwórką rodzeństwa w ostródzkim bloku. Choroba mięśni ujawniła się, gdy miał cztery lata. Rodzice nie traktowali go ulgowo. Tego samego wymaga od siebie i innych. W młodości poczuł potrzebę tworzenia i zaczął pisać wiersze. We wstępie do tomiku z 2005 roku pisał:

Korzystając z bieli kartki
przyzwolenia, przedstawiam garść zebranych [... ] obrazów, przeliterowania skrótów posuplonej codzienności.
(fruwam między upadkami, 2005)

Potem tkał, malował i rysował. Poznał Leopolda Buczkowskiego, pisarza i rzeźbiarza. – Zbudował moją siłę, wiarę, wyciągnął z prowincjonalnej małości  – mówi Ireneusz Betlewicz.

Same zmiany
W 1988 roku Ireneusz wziął ślub i przeprowadził się do Warszawy. Życie rodzinne i nowe otoczenie dostarczyły mu dodatkowej energii do pracy. Większość czasu był w domu sam, mógł spokojnie i intensywnie tworzyć. Czuł się swobodnie, był naturalny w malowaniu. Otworzył dom na gości. Często odbywały się u niego biesiady artystyczne. Dzięki kontaktom z innymi twórcami rozwijała się świadomość i wiedza artystyczna Ireneusza. Satysfakcja z wychowywania córki, rodzinne wyjazdy na wystawy i plenery wzmacniały go psychicznie. W 1999 roku zdobył nagrodę Przeglądu Małych Form Plastycznych w Wenecji, która była przepustką do wystaw w prestiżowych miejscach. Dla autora był to dowód na wartość jego sztuki. W tym samym roku wydał pierwszy tomik poezji, a w 2001 roku został Zasłużonym Działaczem Kultury. – W związku między ludźmi musi być ciągle odświeżane źródło, żeby on przetrwał – dzieli się refleksją.

Jeśli jest droga do nieba
to na niej jest z pewnością
kilka piekielnych zakrętów
(i wszystko nadzieją podparte, 1999)

Tak się złożyło, że Ireneusz Betlewicz musiał zorganizować sobie życie na nowo. Wrócił do Ostródy. Zmienił otoczenie towarzyszące mu przez kilkanaście lat. Przez chwilę jego twórczość napełniła się strachem i goryczą. – Malowałem, ściskając zęby – bardzo musiałem. To mi dano i to mi zostało – mówi. Na wystawy i wyjazdy jeździ z różnymi ludźmi. Bywa, że nie czuje się z tym komfortowo. Artysta twierdzi, że samodzielne życie nic specjalnego dla niego nie znaczy. Ale cieszy go, że potrafi wszystko przewidzieć i zaplanować. – Jest cicha satysfakcja, że daję radę żyć i tworzyć. Wydał kolejne dwa tomiki poezji. Od kilku lat pisze książkę poetycką. Dla niej szuka ostatecznej formy. Mimo że dobrze sobie radzi, wciąż ogląda się za swoim miejscem.

(...) przyznam się Panu, że czuję się coraz bardziej samotny. (...) Wydaje mi się, jakbym tu został zrzucony z kosmosu: jedynie wprzódy zapoznany z tym miejscem, jakby za pomocą slajdów. (...) Coraz bardziej odczuwam brak jakiegokolwiek powiązania emocjonalnego z tym miejscem – choć tyle wiem o nostalgicznym uczuciu więzi z miejscem urodzenia. Nic takiego nie czuję; czyżbym był odmieńcem pozbawionym duszy? (...)
(List do..., 2004)

Choć jest daleko od towarzyskiego życia artystycznego i odczuwa brak dynamicznego rozwoju, to stara się podtrzymywać kontakty. Mieszka w domku z ogrodem, w którym jest oczko wodne, bocianie figurki (przemalowane przez córkę) i świątek od znajomego, spaceruje między wiśnią i jabłonkami, z których lubi jeść owoce. – Jestem szczęśliwy, gdy zapomnę o kalkulacjach, spekulacjach, rzeczywistości. Gdy mogę wieczorami wejść w klimat i trans malowania, być wędrowcem poszukującym lądu. Chciałbym, żeby twórczość nie była tak wymagająca fizycznie. Miałbym więcej radości z aktu twórczego: być myślą, a nie myśleć o narzędziu.

Nagroda dla wędrowca
Rysując, malując i pisząc, stara się znaleźć czy zrozumieć, co jest najważniejsze. Wierzy w Opatrzność, choć mówi: – Nie odwalam pacierzy, modlę się sztuką. Ireneusza Betlewicza boli obłuda, prostota i płytkość, z jaką niektórzy ludzie odnoszą się do sztuki, religii, egzystencji czy zrozumienia sensu życia. Jak mówi, jego twórczość przyjmują ci pogodzeni z niedoskonałością życia i tymczasowością. Bardzo ceni współdociekanie, żarliwość szukania odpowiedzi na nurtujące pytania. Chętnie podejmuje z odbiorcami temat swojej sztuki i próby jej interpretacji. Jednak nie lubi ckliwości i skupiania się nad nim samym. Wie, że brak mu menedżerskich umiejętności. – Gdy ktoś usłyszy o rysunkach czy obrazach i chce sobie coś wybrać, zapraszam na wystawę. Ale gdy wybrzydza – nie będę zapraszał do domu, pokazywał wszystkich szuflad. Nie jestem cierpliwy: namalowałem – jestem rozgrzeszony.

Miał już dużo wystaw w Polsce i za granicą, ale życzyłby sobie zainteresowania ze strony najlepszych galerii z większych miast Polski, a cichym marzeniem są wystawy w Paryżu, Mediolanie, Rzymie lub Wenecji. – To byłby glejt, że jako twórca nie jestem niepełnosprawny. Byłaby to nagroda za wieloletnią dłubaninę – mówi. – Jednak marnie nie ginę, zginę twórczo, najlepiej podczas wędrówki – dam ostatni oddech na rzecz nowego oddechu – w innej rzeczywistości, tej bez ciała. Chyba sobie na to zasłużyłem.

Tekst pochodzi z książki pt. "Człowiek bez barier. Sylwetki laureatów Konkursu z lat 2003-2007", wydanej w 2007 r.

Pękanie nadziei

Dziobią twarz
bure kolory
Odciski na palcach
poszczą
- opadając jak płatki
z kwiatu marzenia 

Płynie
szerokie spojrzenie nieba
Z dłoni wdzięk wycieka
karmi piasek
- plama schnie jak obłok
odpływa

Kim jesteś?
znam cię tylko
z imienia

      xxx

Rumieńcem
spłonął liść
drzewa ubyło
- jesienna kąpiel
i stoi bose

Za radość
olśnienia
wiatr zimny zamroczył

 Wielkość
za wielkość
przebudzenia

      xxx

Wieczorem
gdy lampa księżyca
wzrok przedłuża
cichnę

pokora i rzewność
powietrze nasyca
i pytam się lustra

czemu mrok mnie tuli
a dzień odpycha

 

Słońce

 i znowu mnie kusisz
i jak psiak skomleć zaczynam

Tkaczu złocisty

promiennym ramieniem
krótki horyzont
świtem rozciągasz
świergotem ptaków
oczy rozwierasz

        xxx

jak ślepiec czekam
jak noworodek płaczę 

Nadziejo nam razem
będzie raźniej 

nie bądź tylko
suchym
drogowskazem

Nadziejo

         xxx

Jeśli jest droga do nieba
to z pewnością
jest na niej
kilka piekielnych zakrętów

         xxx

Ciężarem  powiek
niemej skargi kolec
kroplą dziękczynienia
rozmyłem

Za noc ubraną
jak panna weselna

Za dzień porwany
świadomością

 

Rysunek

karta papieru
kraina bezkresnej bieli

kreski
punkty

biel jest naga
milczy
parzy

barwię światłem
szukam cienia
i tylko pytać mogę

końca nie ma

         xxx

Spojrzenie bose
rysuje drogę
Serce jest nagie
i moje

Mam buty
i strach zmieszany z ochotą
tylko się upić

Nie mogę!
- pije się we dwoje

         xxx

Mistrz powiedział:
śmierć jest jak łza słońca
zgubiona na łące

- w sieci wzroku
nie złapiesz zapachu ptaka

 

 

Wiersze ze zbioru "toczy się jabłko po trawie"

        xxx

wtulam się w żal
tęsknotą jak kołdrą przykrywam
idę na spacer
po serca ogrodzie
tam małe kamyki
przekornej nadziei
znajduję

błysną, zgasną
znów błysną
płonące w nich gwiazdki

zaświecą mi w oczy
gdy oślepną

        xxx

ustroję mosty
ból
miłość
przykucnęły na krańcach
blokując przejście
ubiorę
jak łąki wiatr ubiera
corocznie

aby strach ostygł
na kamień

Recepta 

Gdy plecy wygina cięciwa rozterki
a myśli jak głodne ptaki
skrzeczą na jesiennym niebie
Przeskocz horyzont
lasem zamknięty
i rzekę
- jej złudnie drzwi otwarte

kroplą życia
drążyć
niemy kosmosu kamień

             xxx

odsolić
morską wodę
wygładzić
fal tęsknotę
mogę

ale jak
wyszczerbić wiatru tęsknotę

        xxx

pod koroną słońca
pachnie morze

jak dziewczyna samotnie stojąca
i jak radość dzieci
gdy ze śmiechem przed falą uciekają

pachnie morze
pod księżyca złocistym lampionem ...

i jak samotność żagla
wśród fal miliona
i jak gorycz starej kotwicy
na ląd rzuconej

Tak słono
pachnie mono

             xxx

spacer w pustym ogrodzie
świetliste kamyki nad głową
cisza jak dzik buszuje

puls uszy zatyka
myśl o myśl się potyka
język suchy
przeszkadza oddychać

turla się ziemia
turla
z nikąd do nikąd
okruchem jestem
ona też kruszyną wśród gwiazd bezliku
o co tu pytać

            xxx

cierniste słowa
jak zbyt późna kolacja
szyba 
brzękiem wyciekła
na parapet sfrunęły gołębie
po okruch chleba

           xxx

ćwierkały ptaki
świergot liście trącił
drzewa
grymas gorzkich myśli
pożłobił twarz przechodnia
wzrok jak ich soczystość

parkiem szedł samotny człowiek

        xxx

nocą
wszystkie koty są szare
grzbiety, nogi i tak dalej
oczy
też mają podobne
do stali
gdy spacerując między krzesłami
sznurówki z butów wyciągają

koty przesypiają dni całe
mrucząc jak samowary

 I nie tęsknią za wielkim światem

               xxx

 zrozumieć jesiennego wiatru tęsknoty
czy muszę
wygładzić morskich fal grzywiaste galopy
czy muszę
wiem jak słona
jest morska woda

jestem wszędzie
kryształki lśnią na zmierzwionych włosach
wiatr gra koncert
tęsknota
tańczyć zaczyna

            xxx

gubiąc się w przestrzeni
rodzimy samotność
rozczochrani
jak poświąteczne serpentyny
nieme
ponawiamy pytania

krok za krokiem
codzienne sklejania

           xxx

miewam sny
śni mi się przyjaciel

rankiem
gdy kur pieje
czekam na list od niego
poczta wśród gwiazd jest rozrzucona

           xxx

jestem ślepcem
idę wśród wrzawy

jestem niemy
wokół świateł pulsowanie

gdyby tak dłonie odwrócić
grzbietem do trawy
wilgotną kroplę słońca
objąć
i nie bać marzyć

         xxx

sennym wzrokiem
trzymam się krawędzi wielkie wody
niebo w welon obłoków przybrane
wokół mnie syczą trawy
przez wiatr czesane 

Być rybą czy może ptakiem
usypia mnie to pytanie