ukryj menu          

Ślęża

Ślęża 717,5 m n.p.m. / niem. Zobtenberg (dokładne tł. Góra Sobótka)
słowa i muzyka: Sylwek Szweda 23.10.2017
Stare prawo, kulty i zaszłości
Bądź łaskaw oczyścić ogniu nasz Miłości.
( e D C H7 )x2
  
   e                  G                  H7        e                    

Na szczycie, na szczycie Sobótki las

   C9      H7            e                                              

Czarny,   czarny las

  e                   G                  H7          e                  

Na szczycie, na szczycie Sobótki czas

         H7                   e                                          

Rozpal ogień w nas!

 

  e                   G                 H7          e

Na szczycie, na szczycie Sobótki noc

 C9       H7              e                    

Ciemna,  ciemna noc

  e                   G                     H7                  e

Na szczycie, na szczycie przez ognia chrzest

           H7                e                   

Wznosimy nową pieśń!

 

   a                G           H7         e                            

Łaskawej Miłości, Miłości cza

   a             G     H7             e                                            
Nowego Ducha  dla nas masz   
  a            G        H7               e                                          

Się wykonało, pękł serca głaz

   a                   e             H7                   (e   D C H7)x2         

Niech ogień miłości  wciąż płonie  w nas!

 

   e                  G                  H7           e

Na szczycie, na szczycie Sobótki - hej!

   C9      H7              e                     

Wietrze,  wietrze wiej

  e                   G                   H7         e

Na szczycie, na szczycie źródełko jest

         H7                 e                    

Co płynie jak ta pieśń!

 

  e                   G                 H7             e          

Na szczycie, na szczycie Ślęży już czas

       C9    H7            e                                        

Rozpalić  ogień w nas

   e                 G                 H7              e 

Do nowych bukłaków wlać młodą pieśń

     H7                  e                     

I Bogu oddać cześć!!!   

                                      (ref.) solo (a G H7 e)x4 (ref.) (e D C H7)x2  (e)   
C9 C9
 
23.10.2017
ŚLĘŻA - Sylwek Szweda
Ślęża - Góra Bogów

U podnóża Masywu Ślęży leży Sobótka, centrum administracyjne, kulturalne i turystyczne tego regionu. Miasto położone na wysokości 160 - 220 m npm., w odległości 34 km od Wrocławia jest najstarszą osadą targową na Śląsku. Historia miasta była od zawsze związana z niezwykłą górą Ślężą - dawniej Sobótką. 

"... Na Sobotnią to górę synu iść musisz, a u jej szczytu wody zaczerpnąć z zaczarowanego źródła. Jest to woda życia i ona matkę twoją uzdrowi. A pamiętaj jeno byś się w drodze nie obejrzał ni razu, jeśli to uczynisz w głaz się zamienisz ..."

 Podstawowymi atutami Sobótki są pamiątki burzliwych dziejów, wspaniała bujna przyroda, piękno górskich krajobrazów, czyste powietrze oraz doskonałe położenie. Wszystko to sprawia, że od lat jest Sobótka turystycznym zapleczem dla Wrocławia. Dogodny układ komunikacyjny, położenie w niewielkiej odległości od ważnych tras Wrocław - Kudowa Zdrój oraz Wrocław - Jelenia Góra sprawia, że odwiedzają Sobótkę również mieszkańcy innych regionów kraju, a także turyści z zagranicy (głównie Niemcy i Holendrzy).

HISTORIA  
 Pierwsza wzmianka potwierdzająca istnienie miasta pochodzi z 1148 roku, wymieniona jest tam miejscowość Sabath. W 1221 roku Henryk Brodaty nadał miastu niemieckie prawa miejskie, w ich średzkiej odmianie. W 1399 roku cesarz czeski Wacław IV odnowił prawa miejskie. Rozwinął się handel i rzemiosło, rada miejska wydawać mogła ustawy regulujące sprawy wewnetrzne, a miasto mogło być otoczone murem obronnym. Z tego ostatniego przywileju miasto nigdy nie skorzystało. Powstał wówczas w Sobótce dom kupców, miejsce zawierania kontraktów, a wiek później zbudowano wagę miejską i kram solny. 
Nazwa Sobótki wywodzi się od tradycyji odbywania tu sobotnich targów. O targowym charakterze osady świadczy zblizony do elipsy kształt rynku - dawnego targowiska. 
Poprzez swoje burzliwe dzieje Sobótka była we władaniu zarówno książąt jak i zakonu augustianów, przynależała do Księstwa Wrocławskiego i Świdnickiego, do Korony Czeskiej i Cesarstwa Habsburgów, a od 1763 r. do Prus. Była wielokrotnie niszcząna przez wojny: husyckie, śląskie i II wojnę światową. 

Latem 1848r. podczas pobytu na Ślęży wpisał Zmorski do księgi schroniskowej te strofy. 15 kwietnia 1967r. schronisko nazwano imieniem Romana Zmorskiego. W 125 rocznicę tych słów, Oddział Wrocławski PTTK wmurował tablicę przy wejściu do schroniska (obecnie Domu Turysty).

"Na słowiańskiej góry szczycie
 Pod jasną nadziei gwiazdą,
 Zapisuję wróżby słowa:
 Wróci, wróci w stare gniazdo
 Stare prawo, stara mowa,
 I natchnione Słowian życie.”

             Roman Zmorski (1822-1867)


Sobótka (l. mn. sobótki), niem. Feuerbrauchtum, na daw. Rusi żywahń, carahn - polska nazwa dużych ognisk palonych podczas świąt:
  • święta ludowego "ludorum ritum " obchodzonego w noc letniego przesilenia Słońca 21-22 czerwca, np. w Noc Kupały;
  • z 23 na 24 czerwca w noc świętojańską czyli wigilię dnia św. Jana Chrzciciela (fr. feu de la Saint-Jean, wł. fuochi di San Giovanni daw. sabatina)
  • w wigilię św. Piotra i Pawła
  • w okresie Zielonych Świątek
  • oraz Wielką Sobotę (Peaskefjoer, Påskbrasa, niem. Osterfeuer).
Święto i zwyczaj o podobnym charakterze istniały na terytorium imperium rzymskiego oraz historycznych Włoch gdzie nazywane było sobatiną, (Parilia) na cześć bogini Pales i rocznicy założenia Rzymu, w Panonii palilią. W kręgu kultury celtyckiej święta Beltane ("powrót słońca") i związanego z nim rytuału składania ofiar z Wierzbina, również zapożyczonej we wschodniej Polsce z Rusi Nocy Kupały, w niektórych częściach Rosji na cześć Jaryła (Ярило) oraz Żywii (por. Siwa).
Zwyczaj znany wszystkim ludom Europy. W Polsce upamiętniony literacko w XVI wieku przez Jana Kochanowskiego. Kościół, nie mogąc wykorzenić z obyczajowości ludowej corocznych obchodów pogańskiej Sobótki, podjął próbę zasymilowania święta z obrzędowością chrześcijańską.
Ogień w tradycji kultury towarzyszy również takim wydarzeniom jak Nowy Rok, niem. Osterfeuer (palenie Judasza), Noc Walpurgii oraz Halloween.
Obecnie zwyczaj kultywowany jest w miastach i wsiach jako obchody ludyczne.
Etymologia niejasna. Palenie sobótek połączone było z obrzędami i tańcami. Na Mazowszu i Podlasiu obrzęd nazywany był kupałnocką, na Mazurach i Warmii palinocką. Na wschodniej słowiańszczyźnie zwany jest kupałą (błr. kupało ognisko, kupec tleć), inne. niemieckie Johannisfeuer ognie świętojańskie, norweskie St. Hansbål.
 

Ślęża (łac. Silensi 1017, łac. Monte Silentii XIII w., w latach 1945‒1948 Sobótka, niem. Zobtenberg – dokładne tł. Góra Sobótka) – najwyższy szczyt Masywu Ślęży i całego Przedgórza Sudeckiego, wznoszący się na wysokość 717,5 m n.p.m. Mimo niewielkiej wysokości bezwzględnej, masyw ma imponujący wygląd ze względu na znaczną wysokość względną (ponad 500 m).
Ślęża należy do Korony Gór Polski, Korony Sudetów Polskich i Korony Sudetów. Najbliższe miasto w pobliżu góry to Sobótka.
Pierwsze odnotowane historyczne nazwy góry:
  • 1017 Silensi Thietmar z Merseburga, Kronika
  • 1108 in monte Silencii (tłum. Góra Milczenia)
  • 1149/50 ecclesia in monte Silentii
  • 1209 in monte Silencii
  • 1242 in monte Slenz
  • 1245 in monte Slez,
  • 1260 circa montem Slezie,
Istnieją trzy ważniejsze etymologie nazwy Ślęza (nazwy góry i rzeki były dawniej pisane jednakowo):
  • germańska (Steinhauser, Vasmer, wywodząca tę nazwę od plemienia Silingów),
  • słowiańska (np. Rospond, od ślęga – „mokra pogoda, błoto”)
  • „indoeuropejska” (Udolph, Mańczak).
Wszystkie trzy hipotezy mają wiele słabych punktów i nie ma podstaw by przyjąć którąkolwiek z nich. Można z dużym prawdopodobieństwem uznać, że nazwa została przejęta do języków indoeuropejskich od wcześniejszych mieszkańców tych ziem (Babik). Od nazwy góry i rzeki wskazuje się związek z etnonimami Ślężan i germańskich Silingów, a później Śląska.

GEOLOGIA
Ślęża zbudowana jest głównie z granitów i gabra. Według najnowszej interpretacji większa część masywu Ślęży to ofiolit – pozostałość kopalnego dna oceanicznego (skorupy oceanicznej). Jego powstanie datowano na 350 mln lat (przełom dewonu i karbonu). W skład tego ofiolitu wchodzą: radiolaryty (pozostałość krzemionkowych skał osadowych leżących na dnie oceanu), amfibolity (zmetamorfizowane pierwotne podmorskie bazalty, tworzące wierzchnią warstwę skorupy), niżej leżą gabra, a na samym dole ultrazasadowe perydotyty, które w efekcie metamorfizmu przekształciły się w serpentynity. Ten hipotetyczny ofiolit zapada ku północy, czyli pierwotnie najwyższe partie znajdują się na północy, a najniższe na południu. Obecnie gabra tworzą szczyt Ślęży i jej południowe oraz wschodnie stoki, serpentynity odsłaniają się na Raduni i wzgórzach położonych na wschód i zachód od niej, natomiast amfibolity są znane z Wieżycy i Gozdnicy – niewielkich szczytów w północnej części masywu Ślęży koło Sobótki.
Znacznie później w obręb zachowanego ofiolitu, a właściwie na zachód od niego, wdarła się intruzja granitowa, datowana na późny karbon. Obecnie granity budują północne i północno-zachodnie stoki góry. Są one częścią masywu granitowego ciągnącego się od Strzegomia po Sobótkę. Samo wyniesienie części skał gabrowych i granitowych i ukształtowanie się góry zaszło w neogenie, przy czym bierze się pod uwagę głównie wyniesienie w wyniku ruchów tektonicznych. Wcześniej sądzono, że Ślęża jest twardzielcem, jednak obecnie wpływ selektywnej erozji uważa się za czynnik uzupełniający.
 
GÓRNICTWO
W neolicie wydobywano nefryt w rejonie Jordanowa oraz serpentynit w okolicy Jańskiej Góry i Raduni. Z serpentynitu wyrabiano narzędzia i broń (topory ślężańskie, zapewne raczej kultowe niż użytkowe), a z nefrytu drobne narzędzia i ozdoby. Od X wieku przez całe średniowiecze wydobywano granity oraz serpentynity. Te pierwsze głównie do produkcji kół młyńskich i kamienia budowlanego, ale we wczesnym średniowieczu wyrabiano z nich elementy zdobnicze dla kościołów romańskich (np. kapitele, rzeźby lwów). Serpentynit po wypolerowaniu służył jako kamień ozdobny lub surowiec do wyrobu ozdobnych naczyń. W 1877 otwarto kopalnię rud chromu w rejonie Raduni, działała ona do roku 1943. Od 1920 do pierwszych lat powojennych istniała kopalnia magnezytu w Sobótce, a od 1960 działa kopalnia magnezytu w Wirach. W początkach XX wieku utworzono wielkie kamieniołomy granitu i skalenia w Strzeblowie (dzielnica Sobótki), a w 1884 uruchomiono kamieniołom serpentynitu (i nefrytu) w Jordanowie. W 1986 udokumentowano duże złoże rud żelaza, tytanu i wanadu na wschodnich stokach Ślęży; nie są one jednak eksploatowane.
 
HISTORIA
Góra stanowiła ośrodek pogańskiego kultu solarnego miejscowych plemion – jego początki sięgają epoki brązu, a początek upadku przypada na początki chrystianizacji tych obszarów w X i XI w. Na szczycie góry i jej pobliżu zachowały się kamienne rzeźby „panny z rybą, mnicha, grzyba, dzika, oraz niedźwiedzia” łączone do celtyckiego kręgu kulturowego. Odnaleziono również fragmenty kamiennych wałów, o szerokości ok. 12 m, układanych z odłamków kamieni, oraz zagadkowe posągi z charakterystycznym symbolem ukośnego krzyża – według hipotez badaczy krzyż garbo.prawdopodobnie związany był z pogańskim kultem solarnym.
W kronice Thietmara w dziale dotyczącym wojny Bolesława Chrobrego z Henrykiem II (zob. Obrona Niemczy) czytamy: Owa góra (posita est autem haec in pago Silensi, vocabulo hoc a quodam monte nimis excelso et grandi olim sibi indito) wielkiej doznawała czci u wszystkich mieszkańców z powodu swego ogromu oraz przeznaczenia jako że odprawiano na niej pogańskie obrzędy”. (z Kroniki bp. Thietmara ok. 1017 r.).
Według Hansa Jänichena leżące na południu miasto Niemcza, którego nazwa jest starsza od roku 990, nie oznacza Niemców w dzisiejszym znaczeniu, lecz osiadłą znacznie wcześniej ludność wschodniogermańską. Ludność ta ulec miała slawizacji, przekazując Słowianom kult na górze Sobótce/Ślęży.
Według Stanisława Zakrzewskiego nazwa grodu może też pochodzić od niemieckich jeńców użytych do budowy grodu.
W pierwszej połowie XII w. (prawdopodobnie w 1110 r.), za panowania Bolesława Krzywoustego, Piotr Włostowic ufundował na szczycie klasztor augustianów. Ze względu jednak na znaczne oddalenie od ludzi klasztor został później (w 1134 lub 1149 r.) przeniesiony do pobliskiej wsi Górka (obecnie część Sobótki), a wkrótce potem (w 1153 r.) do Wrocławia.
Od 1813 do 1914 na szczycie odbywały się komersze niemieckich studentów wrocławskich dla upamiętnienia wymarszu z pobliskiego Rogowa Sobóckiego antynapoleońskiego Freikorpsu (korpusu ochotników) majora Adolfa Lützowa.W 1837 r. powstało na szczycie schronisko Mooshaus. W latach 1851–1852 wybudowano nowy obiekt w stylu szwajcarskim. Na początku XX w. okazało się ono niewystarczające i w latach 1907–1908 powstał istniejący do dziś (później jako hotel Olimp, obecnie Dom Turysty PTTK im. Romana Zmorskiego) obiekt według projektu wrocławskiego architekta Karla Klimma. Budowę sfinansował wrocławski browarnik Georg Haase.
W okresie nazistowskim niemiecką nazwą Ślęży było Siling – od plemienia Silingów.
Od 1954 roku Ślęża jest objęta ochroną jako Rezerwat krajobrazowo-geologiczny i historyczny Góra Ślęża (powierzchnia 141,4 ha).
9 września 2016 na górze Ślęża odbyły się dolnośląskie obchody 1050-lecia chrztu Polski.
 

Śpiewnik

Folder plików

 

Najnowsze piosenki

więcej
 
na górę