Cha-jim k’dej li-chi-jot
חיים כדי לחיות חיים בלי הנחות טעם מורכב להם תמיד תומר שכן, דווקא:
רוח ממערב חרב ארמון הקלף תטעם חיים מה הם ואז תומר שכן, דווקא:
עוול לא ייעלם פתוחים שמיים הם שקט עוטף מלמעלה ואומר לך הלאה:
חיים כדי לחיות חיים בלי הנחות טעם מורכב להם תמיד תומר שכן, דווקא:
מהמזרח פרצים טרפו שער קלפים תטעם חיים מה הם ואז תומר שכן, דווקא:
עוול לא ייעלם פתוחים שמיים הם שקט עוטף מלמעלה ואומר לך הלאה:
חיים כדי לחיות חיים בלי הנחות טעם מורכב להם תמיד תומר שכן, דווקא:
כמו בית הכנסת כאן שבחלום שכן תטעם חיים מה הם עכשיו תומר שכן, דווקא:
עוול לא ייעלם שמיים פתוחים הם שקט עוטף מלמעלה ואומר לך הלאה:
חיים כדי לחיות חיים בלי הנחות טעם מורכב להם תמיד תומר שכן, דווקא: |
Cha-jim k’dej li-chi-jot Cha-jim bli ha-na-chot Ta-am mur-kaw la-hem Ta-mid to-mar sze-ken, daw-ka
Ru-ach mi-ma-a-raw Cha-raw ar-mon ha-klaf Tit’-am cha-jim ma hem Ve-az to-mar sze-ken, daw-ka
A-wel lo je-a-lem Ptu-chim sza-ma-jim hem Sze-ket o-tef mil-ma-la We o - mer lech ha-la
Cha-jim k’dej li-chi-jot Cha-jim bli ha-na-chot Ta-am mur-kaw la-hem Ta-mid to-mar sze-ken, daw-ka
Mi-ha-miz-rach pra-tzim Tar-fu sza-ar kla-fim Tit’-am cha-jim ma hem Ve-az to-mar sze-ken, daw-ka
A-wel lo je-a-lem Ptu-chim sza-ma-jim hem Sze-ket o-tef mil-ma-la We o - mer lech ha-la
Cha-jim k’dej li-chi-jot Cha-jim bli ha-na-chot Ta-am mur-kaw la-hem Ta-mid to-mar sze-ken, daw-ka
Kmo bejt ha-kne-set kan Sze be-cha-lom sza-chan Tit’-am cha-jim ma hem Ach-szaw to-mar sze-ken, daw-ka
A-wel lo je-a-lem Ptu-chim sza-ma-jim hem Sze-ket o-tef mil-ma-la We o - mer lech ha-la
Cha-jim k’dej li-chi-jot Cha-jim bli ha-na-chot Ta-am mur-kaw la-hem Ta-mid to-mar sze-ken, daw-ka |
"Życie jest żeby żyć" - Sylwek Szweda
חיים כדי לחיות (Cha-jim k’dej li-chi-jot)
"Życie jest żeby żyć"
(tłumaczenie na język hebrajski - "Wtrącalski" - Tel Aviv 20.05.2012):
Cha-jim k’dej li-chi-jot
Cha-jim bli ha-na-chot
Ta-am mur-kaw la-hem
Ta-mid to-mar sze-ken, daw-ka
Ru-ach mi-ma-a-raw
Cha-raw ar-mon ha-klaf
Tit’-am cha-jim ma hem
Ve-az to-mar sze-ken, daw-ka
A-wel lo je-a-lem
Ptu-chim sza-ma-jim hem
Sze-ket o-tef mil-ma-la
We o - mer lech ha-la
Cha-jim k’dej li-chi-jot
Cha-jim bli ha-na-chot
Ta-am mur-kaw la-hem
Ta-mid to-mar sze-ken, daw-ka
Mi-ha-miz-rach pra-tzim
Tar-fu sza-ar kla-fim
Tit’-am cha-jim ma hem
Ve-az to-mar sze-ken, daw-ka
A-wel lo je-a-lem
Ptu-chim sza-ma-jim hem
Sze-ket o-tef mil-ma-la
We o - mer lech ha-la
Cha-jim k’dej li-chi-jot
Cha-jim bli ha-na-chot
Ta-am mur-kaw la-hem
Ta-mid to-mar sze-ken, daw-ka
Kmo bejt ha-kne-set kan
Sze be-cha-lom sza-chan
Tit’-am cha-jim ma hem
Ach-szaw to-mar sze-ken, daw-ka
A-wel lo je-a-lem
Ptu-chim sza-ma-jim hem
Sze-ket o-tef mil-ma-la
We o - mer lech ha-la
Cha-jim k’dej li-chi-jot
Cha-jim bli ha-na-chot
Ta-am mur-kaw la-hem
Ta-mid to-mar sze-ken, daw-ka
W języku hebrajskim jest bardzo mało jednozgłoskowych słów i akcent jest ruchomy. Specjalnie starałem się zbudować strofy, tak żeby pasowaly do rytmu orginału. Wydaje mi się, że to wyszło na ogół całkiem nieźle i chyba można wyśpiewać, bez specjalnego wysilku, tak jak po polsku (wypróbowałem na Tamarze). Sylaby akcentowane zaznaczone są grubą czcionką.
Bardzo istotna jest wymowa „h” i „ch” – to główna trudność dla wszystkich polskojęzycznych.
Samo h – należy wymawiać bardzo „delikatnie” ledwoslyszalnie, np:
„ha” i „hem” jest wymawiane o wiele bliżej „a” i „em” niż gdyby to wypowiedzieć po polsku. Wszędzie tam gdzie jest samo h musisz się trochę wysilić i go prawie nie wymawiać
Natomiast „ch” wymawia się „chropowato” a nawet gardłowo, ale może też być normalnie, po polsku.
Samo tłumaczenie jest bardzo wierne oryginałowi.
F CKrzywda nie schowa sięg A7Niebo otwarte jestEs dCisza co na nas spływaB7 A7Przemówi wprost z nieba:
Krzywda nie schowa sięNiebo otwarte jestCisza co na nas spływaPrzemówi wprost z nieba:
Krzywda nie schowa sięNiebo otwarte jestCisza co na nas spływaPrzemawia wprost z nieba:
Cisza, co z nieba spływa w dół
Jest jakby przestraszona...
Opada słońca lśniący krąg
I powolutku kona.
Niebo śmiertelnym ogniem świec
Otacza jego łoże,
Zachodnia strona blaskiem drży
I promieniami gorze.
Językiem mroku, pośród traw,
Zdławiony i ginący,
Kadisz odmawia szeptem wiatr
Za wielkie zmarłe słońce.
JEHOJOSZ (1871-1927)
tłum. Andrzej Dołęgowski
JEHOJOSZ - 1871-1927 Właściwie: Jehojosz Szlomo Blumgarten.
Urodził się w Wierzbołach (Suwalskie). W 1890r. wyemigrował do Stanów Zjednoczonych ,gdzie w rok później debiutował. Wydał m.in. Lider (Wiersze)(N.Y.1910,II wyd.1912).
W r. 1910 ukazały się też MESZOLOTEM (Bajki), w których obok utworów opartych na motywach zaczerpniętych z Talmudu i La Fontaine’a zamieścił wiele bajek orginalnych. Następnie tomy: In sun un nepl (W słońcu i mgle) (N.Y1913), Bałades (Ballady) (N.Y. 1916), In gaweb
(W splocie) (N.Y 1919). Jehojosz tłumaczył też z hebrajskiego i arabskiego.
*
"Ci co się urodzili, urodzili się po to, aby umrzeć, a umarli, aby żyć. Życie jest po to, aby sprawować sądy, aby wiedzieć i aby dowiadywać się, że On jest Bogiem, Stwórcą i Stworzycielem, że On jest tym, który wie, tym który sądzi, tym który jest świadkiem i stroną w sądzie, i w przyszłości sprawować będzie sąd. Błogosławiony On, że nie ukryje się przed Nim krzywda, że nie ma w Nim ani zapomnienia, ani stronniczości i że nie bierze darów, A wiedz, że wszystko dzieje się według rachunku i nie wyobrażaj sobie w swoich namiętnościach, że otchłań będzie dla ciebie schronieniem.
Wbrew swojej woli zostałeś stworzony, wbrew swojej woli zostałeś urodzony, wbrew swojej woli żyjesz i wbrew swojej woli umrzesz, i wbrew swojej woli będziesz musiał kiedyś zdać sprawę przed Królem królów, przed Tym, który jest Święty Błogosławiony".
Z mądrości Talmudu
PIW, 1988, s. 271
(tłum. Anna Kamieńska)
(Anna Kamieńska (ur. 12 kwietnia 1920 w Krasnymstawie, zm. 10 maja 1986 w Warszawie) – polska poetka, pisarka, tłumaczka i krytyk literacki; autorka książek dla dzieci i młodzieży. Przekładała m.in. z rosyjskiego, bułgarskiego, białoruskiego, słowackiego, serbsko-chorwackiego, łacińskiego oraz hebrajskiego. W jej dorobku znajduje się blisko 100 książek.)
Pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Katowicach pochodzi z 1702 roku. W dokumencie sporządzonym przy sprzedaży przez panów Pszczyńskich (rodzinę Prominiców) dóbr majątku zwanego Kuźnicą Bogucką, obejmującego obszar dzisiejszego Śródmieścia Katowic, znajdował się fragment, w którym ów majątek został dokładnie opisany. Znalazła się tam m.in. informacja, że w Kuźnicy Boguckiej był karczmarz – Żyd sprzedający piwo i wódkę. Następna wzmianka źródłowa dotycząca bytności osadników żydowskich w Katowicach, to lakoniczna informacja z protokołu wizytacji parafii z lat 40. XVIII w. Później pojawiają się kolejne zapiski o pojedynczych rodzinach, generalnie jednak są to informacje o niewielkiej liczbie Żydów zamieszkujący wieś Katowice.
W 1846 roku we wsi Katowice pojawiła się kolej żelazna, na dużą skalę zaczął rozwijać się przemysł, handel i usługi. Wśród kupców i rzemieślników pojawiło się sporo osób pochodzenia żydowskiego. Liczba rodzin żydowskich zaczęła szybko wzrastać. Według danych dr. Jacoba Cohna (rabina katowickiego) w 1855 roku w Katowicach było 105 dusz żydowskich, a już w 1867 roku – 624.
Po ogłoszeniu Ustawy Pruskiej o Stosunkach Prawnych Żydów z dnia 23 lipca 1847 roku, na długo zanim Katowice zostały związane z okręgiem synagogalnym Mysłowic, żydowscy mieszkańcy dobrowolnie dołączyli do Mysłowic, gdzie korzystali z instytucji kultu religijnego – łaźni rytualnej i cmentarza. Jednocześnie jednak w Katowicach powstawały plany budowy synagogi, która ostatecznie została oddana do użytku w 1862 roku (pierwsze plany ufundowania małej synagogi nie powiodły się; z inicjatywy Heimanna Fröhlicha miała stanąć na należącej do niego parceli przy dzisiejszej ul. Mariackiej). Została wybudowana na placu uzyskanym z dóbr dworskich Tiela-Wincklera (na rogu dzisiejszych ulic 3 Maja i Słowackiego). Była to druga świątynia, jaka powstała w Katowicach (pierwszy był kościół ewangelicki wybudowany cztery lata wcześniej). Synagoga nie była okazała - piętrowy budynek ze spadzistym dachem, wzniesiony na planie prostokąta w stylu neoromańskim, z dekoracją arkadową na elewacjach bocznych. Jej charakterystycznym elementem były narożne pilastry. Prawdopodobnie architekt, Ignatz Grünfeld, wzorował się na synagodze w Wolfhagen (w Niemczech). Budowa kosztowała 8 tys. talarów, a w świątyni przygotowano 200 miejsc dla mężczyzn i 120 dla kobiet. W latach 1880/83 roku synagoga została rozbudowana i liczba miejsc wzrosła do 282 dla mężczyzn i 221 dla kobiet. Zanim ją zbudowano żydowscy mieszkańcy Katowic na nabożeństwa jeździli do Bogucic (do 1850 roku). Potem organizowano je w Katowicach w wynajętych pomieszczeniach i domach prywatnych, szczególnie w domu Sommera (dzisiaj na jego miejscu znajduje się Dom Prasy przy Rynku), u Adolfa Fröhlicha (arenda dóbr dworskich, obecnie „Skarbek”), w hotelu „de Prusse” przy Friedrichsplatz (nieistniejący obecnie budynek przy Rynku), czy u Salomona Goldsteina (obecnie ul Warszawska).
Wraz z otrzymaniem praw miejskich przez Katowice w 1865 roku gwałtownie wzrosło żydowskie osadnictwo w mieście. Według danych rabina Cohna w 1870 roku Katowice liczyły 812 dusz, w 1895 roku – 1600, a w 1899 roku – 2126. Powstały kolejne budynki religijne: w 1867 roku otworzono mykwę (rytualną łaźnię), rok później od polskiego chłopa kupiono 3 morgi ziemi i założono cmentarz.
Druga synagoga, nazwana Wielką Synagogą, stanęła na działce o powierzchni ok. 4400 m kw., leżącej wówczas przy Uferstrasse, a później August-Schneider-Strasse (obecnej ul. Mickiewicza). Etapem rozpoczynającym jej budowę w 1896 było położenie kamienia węgielnego, przez ówczesnego rabina katowickiego Salomona Wienera. Projekt synagogi wykonał niemiecki architekt Max Grünfeld, syn Ignatza Grünfelda - architekta i budowniczego starej synagogi. Uroczyste otwarcie nastąpiło 12 października 1900. Wielka Synagoga była okazałym budynkiem niezwykłej urody, z 670 miejscami dla mężczyzn i 514 dla kobiet. Na tyłach świątyni wznosił się budynek administracyjny (obecnie przychodnia), zbudowano też mykwę, rytualną rzeźnię drobiu oraz piekarnię macy. Została wzniesiona w stylu łączonego neogotyku, neorenesansu i stylu mauretańskiego. Architekt podczas jej projektowania najprawdopodobniej inspirował się niemieckimi synagogami reformowanymi, m.in. Nową Synagogą w Berlinie czy synagogą w Bohum. Najbardziej charakterystycznym elementem świątyni była wielka kopuła o żebrowej konstrukcji, znajdująca się bezpośrednio nad główną salą modlitewną. Na jej szczycie umieszczono latarnię. Kolejnym efektownym elementem były ogromne okna w stylu późnogotyckim, ozdobione koronkowymi maswerkami oraz naczółki zwieńczone strzelistymi wieżyczkami. Kopuła tylko przez 39 lat górowała nad miastem (synagoga została spalona przez Niemców na początku drugiej wojny światowej 4 września 1939). Ruiny rozebrano, a cegły zostały wywiezione do Warszawy, gdzie prawdopodobnie zostały wykorzystane przy odbudowie placu Konstytucji. Powojenne plany przywrócenia Wielkiej Synagogi nie powiodły. Dziś na placu Wielkiej Synagogi (nazwa została wprowadzona uchwałą Rady Miasta Katowic z 8 października 1990 r.) znajduje się targowisko, zaś teren należy do prywatnego właściciela. W przebudowanym budynku dawnego zarządu kompleksu synagogi obecnie znajduje się Miejska Przychodnia Specjalistyczna.
Część zdjęć zaczerpnęłam z serwisu Fotopolska (współczesne zdjęcia są moje), ale w zasadzie mogę korzystać z wszystkich zdjęć dowolnie, gdyż prawa autorskie majątkowe wygasły (minęło 71 lat).
Autor: recoleta o 17:17
Etykiety: Architektura, Katowice, Żydzi
recoleta
Jestem dziennikarzem i dzięki temu mogę łączyć kilka z moich pasji: podróżowanie (w tym po Ameryce Południowej i mojej ukochanej Argentynie), fotografowanie i pisanie. Inną moją pasją są góry (szczególnie te wysokie i najwyższe). Soy periodista y por eso puedo juntar todos mis pasiones: viajes (sobre todo en America del Sur y mi Argentina querida), fotografía, literatura y montana.
*
Katowice nigdy nie miały wielkiej liczebnie społeczności żydowskiej,
ale odegrały ważną rolę w żydowskiej historii. Wystarczy wspomnieć
o międzynarodowej Katowickiej Konferencji Przedstawicieli Ruchu Hovevei Zion
(Miłośników Syjonu), którą Leon Pinsker zorganizował w roku 1884. Jego celem
była budowa własnego państwa. Konferencja katowicka to był tak ważny krok
w historii, że czasami mówi się, iż „Izrael powstał w Katowicach”.
Katowice to jedno z najbardziej przez Żydów rozpoznawalnych polskich miast,
gdyż właśnie w katowickim hotelu Loża Concordia 6 listopada 1884 przy ulicy Młyńskiej
trzydziestu sześciu członków organizacji „Miłośnicy Syjonu” zdecydowało o konieczności
utworzenia nowego państwa Żydów - Izraela.
*
Wspaniale stało by się, gdyby Wielka Synagoga została odbudowana wspólnymi siłami Polaków, Niemców i Żydów wkomponowując się ponownie w krajobraz Katowic. Wycieczki z Izraela i wielu innych krajów, zapewne nie omijały by Wielkiej Synagogi. Nie zapominajmy, że Wielka Synagoga to szczególnej urody projekt architektoniczny cudownie komponujący się z architekturą i historią Katowic.
Sylwester Szweda
*
Proklamacja niepodległości Izraela odbyła się 14 maja 1948 o godzinie 16:00 w Domu Dizengoffa (Sala Niepodległości) w Tel Awiwie. W jego następstwie powstało żydowskie państwo Izrael na części terytorium Mandatu Palestyny, które zostało podzielone przez ONZ na dwa odrębne państwa: arabskie i żydowskie.
W Izraelu obchodzi się święto państwowe, Jom Ha-Acmaut (hebr. יום העצמאות - „Dzień Niepodległości”).
Jest ono obchodzone według kalendarza żydowskiego w dniu 5 ijar.
W tym samym dniu Arabowie obchodzą Jom Al-Nakba (arab. يوم النكبة - „Dzień Katastrofy”).
Uroczystość proklamacji niepodległości Izraela miała odbyć się 14 maja 1948 w Tel Awiwie na posiedzeniuRady Ludowej (Mo’ecet Ha-Am), które zwołano na godzinę 15:30. Rozpoczęło się ono z opóźnieniem, o godzinie 16:00, z powodu spóźnienia się Ze’ev Sharefa z tekstem Deklaracji Niepodległości.
O godzinie 16:00 uroczystość rozpoczął Dawid Ben Gurion. Spontanicznie odśpiewano hymn „Hatikwa”, który stałsię hymnem państwowym Izraela. Na ścianie wisiał portret Theodora Herzla (twórcySyjonizmu) oraz flagi Izraela.
Następnie Dawid Ben Gurion odczytał pełen tekst Deklarację Niepodległości, głoszącą ustanowienie państwa Izraela.
Przemówienie trwało 16 minut, po czym Dawid Ben Gurion poprosił rabina Jehudę Lejba Majmona o odmówienie modlitwy Sze-hechejanu (hebr. שהחינו). Potem sygnatariusze złożyli swoje podpisy pod dokumentem. Całość uroczystości zakończył Dawid Ben Gurion słynnymi słowami: „Państwo Izraela powstało. Uroczystość jest zakończona”.
Natychmiast po zakończeniu uroczystości proklamacji niepodległości Izraela powołano Tymczasową Radę Państwa (hebr. מועצת המדינה הזמנית, Moezet Ha-Medina Ha-Zmanit), a organ wykonawczy nazwano Rządem Tymczasowym (hebr. הממשלה הזמנית, Ha-Memszala Ha-Zmanit). Przewodniczącym Tymczasowej Rady Państwa został Chaim Weizmann, a premierem rządu - Dawid Ben Gurion.
Na pierwszym posiedzeniu Tymczasowej Rady Stanu Chaim Weizmann podsumował znaczenie odrodzenia się Państwa Izraela: „Jest to wielki dzień w naszych dziejach. Niech nie będzie nam to poczytane za przejaw pychy, jeśli powiemy, że jest to również wielki dzień w dziejach świata. Odrodzenie państwa żydowskiego to efekt walki w słusznej sprawie. Jeśli my, cierpiący i nieszczęśliwy naród, zubożały i sponiewierany, otrzymaliśmy przywilej
świętowania tej okazji, to istnieje nadzieja dla wszystkich, którzy dążą do sprawiedliwości”.
Niezwłocznie anulowano brytyjską Białą Księgę z 1939 r., gdyż nowo powstałe państwo miało być otwarte dla imigracji wszystkich Żydów.
Rankiem 15 maja 1948 rozpoczęła się wojna izraelsko-arabska, znana w Izraelu jako Wojna o Niepodległość (hebr. מלחמת העצמאות, Milchemet Ha-Acmaut).
W 11 minut po ogłoszeniu Deklaracji Niepodległości nowe państwo zostało oficjalnie uznane osobiście przez prezydenta Harry’ego Trumanaw imieniu USA, a następnie przez Iran, Gwatemalę, Nikaraguę i Urugwaj.
17 maja 1948 istnienie Izraela uznał Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich oraz Polska, Czechosłowacja, Jugosławia, Irlandia i Republika Południowej Afryki.
11 maja 1949 Państwo Izraela zostało przyjęte do Organizacji Narodów Zjednoczonych. Kandydaturę Izraela poparł wówczas Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.
http://www.sylwek.efbud.com.pl/www/php/showsong.php?id=1458
Cha-jim k’dej li-chi-jot
חיים כדי לחיות (Życie jest żeby żyć)
słowa i muzyka: Sylwek Szweda
tłumaczenie: "Wtrącalski" - Tel Aviv 20.05.2012
http://pl.wikipedia.org/wiki/Wikiprojekt:Synagogi_w_Polsce
http://www.polskiekrajobrazy.pl/Galerie/104:swietokrzyskie/23800:Starachowice_na_cmentarzu_w_Wierzbniku.html
Shalom (שָׁלוֹם)