Cas do domu dziewecko
(kurpiowska pieśń ludowa)
Cas do domu dziewecko,
Bo już zasło słonecko.
A ja sobzie myślę, ze się jesce wyśpsię,
Jesce do dnia dalecko.
Jesce kury nie psioły,
Ludzie mówziom - dzień bzioły.
Moja kochanica ma rumiane lica,
Za jennemi wędruje.
Jesce psy nie scekały,
Ludzie mówziom - dzień bzioły.
A ja sobzie myślę, ze się jesce wyśpsię,
Jesce do dnia dalecko.
*
Piosenka z Kurpi. Dla każdego zmęczonego zgryzotą człowieka ostatecznie pozostaje już tylko wiara w zbawienne "jutro", kiedy to wszystko na pewno odmieni się na lepsze. Pomiędzy nocą a dniem, na krótko przed nieubłaganym porannym pianiem koguta, mija właśnie ostatnia okazja, aby zasnąć i zamienić następny dzień w owo sławne "jutro". Jeszcze można się oszukiwać, że przecież dopiero zaszło słońce. Jeżeli jednak sen nie przyjdzie na czas, nowy dzień nie będzie dobrym "jutrem", będzie tym samym nieznośnym "dzisiaj".
Kurpie – grupa etnograficzna ludności polskiej, zamieszkująca tereny dwóch puszcz mazowieckich: Puszczy Zielonej (zwanej też: Puszczą Kurpiowską lub Zagajnicą) i Puszczy Białej, funkcjonująca również jako określenie regionu kurpiowskiego (inaczej: Kurpiowszczyzna). Granica oddzielająca obie puszcze dzieli region na Kurpie Zielone i Kurpie Białe.
Nazwa Kurp wywodzi się od noszonych przez miejscową ludność butów (kurpsi) wyrabianych z lipowego łyka. Początkowo była przezwiskiem nadanym przez okoliczną ludność (sami Kurpie nazywali się Puszczakami). Głównymi ośrodkami folkloru kurpiowskiego w Puszczy Zielonej są Kadzidło, Łyse i Myszyniec.
Błotniste ziemie i lasy nie sprzyjały osadnictwu rolniczemu, stąd pierwotnie główne źródło utrzymania dla Kurpiów stanowiła puszcza. Pierwsi osadnicy pojawili się w XV wieku, wioski powstały sto lat później. Do puszczy napływała ludność ze wschodniego Mazowsza, szukając schronienia przed napadami, a także chłopi zbiegli przed pańszczyzną oraz inni ścigani przez prawo. Pierwsi mieszkańcy Kurpiowszczyzny zajmowali się rybołówstwem, myślistwem orazbartnictwem na podstawie królewskich przywilejów (prawo bartne, przywilej trwał do 1801 roku), wydobyciem oraz obróbką bursztynu, rzemiosłami drzewnymi i tkactwem. Pracowali też jakosmolarze, węglarze i flisacy. Rozwój rolnictwa nastąpił w okresie XVII-XIX wieku. Osady kurpiowskie początkowo oddalone od siebie później, z wytrzebieniem lasów, zaczęły się skupiać w większe wioski.
Kurpie nie odrabiali pańszczyzny, pozostając czynszownikami królewskimi (Puszcza Zielona) lub biskupimi (Puszcza Biała). Pierwsi badacze opisujący Kurpiów podkreślali też swoisty "dziki i szorstki" charakter, skłonność do uniesień i mściwość, ale też gościnność, wytrzymałość na trudy i zręczność łowiecką. Specyficzne środowisko i historyczne doświadczenia są przyczyną, dla której kurpiowski charakter utożsamiany jest z uporem, oszczędnością i umiłowaniem wolności.
Naturalna bariera w postaci lasów i bagien wymuszająca samowystarczalność była przyczyną powstania odrębności kulturowej. Charakterystycznymi elementami kultury materialnej są stroje, ozdoby bursztynowe, kurpiowskie chaty, zdobienia w drewnie i rzeźba, wycinanki oraz ozdobne palmy na Niedzielę Palmową. Elementy folkloru, w tym gwara kurpiowska , zachowały się do XXI wieku.
Kurpie w Puszczy Białej pojawili się w kilku falach osadniczych w XVIII wieku. Akcję osadnicząprzeprowadzili biskupi płoccy, którzy do swoich wyludnionych dóbr między Brokiem a Pułtuskiemsprowadzili w latach 1730-1790 kilkaset rodzin kurpiowskich. Na tym terenie Kurpie wytworzyli grupę, którą dziś określa się Kurpiami Białymi (inne stroje, podobna architektura, gwara - częściowo), dzieloną przez etnografów na grupy: ostrowską i pułtuską.
